Alkohol powoduje liczne zniszczenia i uszkodzenia zarówno w organizmie człowieka, jak i oddziałuje także na jego środowisko. Oprócz jego działania uzależniającego, jest także silnym depresantem, co skutecznie utrudnia zerwanie z nałogiem alkoholowym. Należy w tym miejscu podkreślić nieodwracalność zmian w psychice i w mózgu, jakie są efektem nadużywania alkoholu. Łącząc ze sobą dewastację zdrowia fizycznego i psychicznego, jakie powoduje alkohol, u osób uzależnionych pojawiają się choroby somatyczne, takie jak np. marskość wątroby, choroby serca i układu krążenia, a także dochodzi do zaburzeń psychicznych takich jak depresja i psychozy alkoholowe, a dodatkowo obniżają się zdolności intelektualne oraz funkcje poznawcze.
Przyczyny i objawy depresji alkoholowej
Depresja alkoholowa stanowi jedno z najczęstszych powikłań uzależnienia od tego rodzaju używki, jednak podłoże jej powstawania może być różne. Przede wszystkim silnym bodźcem rozwojowym tego schodzenia jest samo odstawienie alkoholu. Alkoholik odczuwa objawy alkoholowego zespołu abstynencyjnego, ale także silny stres. W takim przypadku stan depresyjny może ustąpić samoistnie, nie wymaga specjalistycznych działań leczniczo-terapeutycznych. Jeżeli jednak odczuwane stany utrzymują się dłużej niż czternaście dni, wówczas mówi się o depresji klinicznej. Taka sytuacja wymaga już poproszenia specjalistów o pomoc, wliczając w to np. farmakoterapię i psychoterapię. Depresja jest o tyle groźna, że stanowi jedną z głównych przyczyn prób samobójczych, a także generuje nawrót choroby alkoholowej, nawet przy długotrwałej abstynencji. Warto dodać, że omawiane próby i myśli pojawiają się nawet u 11-12% Pacjentów. Problemem jest także sam warunek, jaki wiąże się z podjęciem leczenia medykamentami. Istnieje bardzo duże prawdopodobieństwo, że alkoholik połączy działanie napojów alkoholowych właśnie z lekami, co może przynieść różne, często niekontrolowane skutki. Konsekwencją jest jednak zawsze pogorszenie ogólnego stanu zdrowia i kondycji psychicznej. Przykładowo mieszanie leków i etanolu może spowodować uszkodzenia narządów wewnętrznych, szczególnie uwzględniając w to mózg.
Depresja a choroba alkoholowa
Jednym z założeń we współczesnej medycynie jest pojawienie się alkoholizmu na skutek wcześniej posiadanej depresji. Z reguły rozpoznaje się ją jako zaburzenie afektywne. Jej cechami charakterystycznymi są: spadki nastroju, stany lękowe, brak umiejętności do przeżywania wszelkich emocji pozytywnych (np. radości), brak zainteresowań, spowolnienie psychoruchowe, ogólny spadek aktywności, stałe poczucie zmęczenia, niska samoocena, stały pesymizm, poczucie bezwartościowości, problemy z zasypianiem i z jakością snu, brak apetytu, poczucie winy, spadek zdolności poznawczych, osłabienie pamięci, słaba koncentracja, występowanie myśli i prób samobójczych. W przypadkach ciężkiej depresji obecne są także objawy psychotyczne, np. urojenia, paranoje, myśli nihilistyczne. Należy jednak podkreślić, że uzależnienie od alkoholu, jak i zaburzenia depresyjne to dwie różne jednostki chorobowe, jednak bardzo często występują one razem. Uznaje się, że depresja może być przyczyną uzależnienia, jak i jego konsekwencją. Alkoholizm może być także powikłaniem choroby afektywnej – w takim przypadku Pacjent z depresją próbuje leczyć się samoistnie sięgając po etanol, utożsamiając go ze środkiem na wszelkie problemy. Taka osoba chce uciec od swoich smutków, trosk, lęków i stresu. W przypadku kiedy mówi się o alkoholizmie jako przyczynie depresji, podkreśla się jego depresyjne działanie. Hamuje on pracę ośrodkowego układu nerwowego, doprowadzając do zaburzeń neuroprzekaźników. Przede wszystkim dysfunkcji ulega układ serotoninergiczny, a co za tym idzie: spadek serotoniny odpowiada za spadek nastroju.
Tak więc, częstym scenariuszem jest sięganie po alkohol w celu zwalczenia samotności, podniesienia swojej pewności siebie, poprawy jakości kontaktów z innymi ludźmi, zmniejszenia dystansu, czy też poprawienia swojego samopoczucia w grupie. Zdarza się, że po alkoholu taka osoba ma poczucie dużej mocy, jest gotowa do działania. Zwykle na nadmierną konsumpcję alkoholu w opisanym powyżej celu sięgają osoby nieśmiałe, których poczucie wartości zostało z różnych przyczyn zaniżone. Dodatkowo chęć odurzenia się, oderwania od rzeczywistości, bez lęku i bólu jest szczególnie widoczne w próbach wychodzenia ze stanów depresyjnych. Niestety tego typu czyny jedynie prowadzą do degradacji alkoholowej, pogłębiając już istniejące problemy, a dodatkowo generując nowe. Tym samym początkowe picie alkoholu w celu poprawy humoru zaczyna ustępować pogorszeniu samopoczucia w momencie trzeźwienia.
Przeprowadzone badania pokazują, że pomiędzy alkoholizmem, a depresją istnieje ścisła korelacja. Każdy alkoholik podczas swojego uzależnienia chociaż raz doświadczył epizodu depresyjności. Z tego powodu podkreśla się znaczenie oddziaływania zarówno na sferę psychiczną osoby uzależnionej, jak i na jej zdrowie fizyczne. Ważne jest tutaj postawienie podwójnej diagnozy, ponieważ to daje gwarancję opracowania odpowiedniego postępowania terapeutycznego i leczniczego, pozbywając się zarówno zaburzeń nastroju, jak i umożliwia walkę z nałogiem.
Zgłębiając wiedzę na temat zależności pomiędzy alkoholizmem a depresją, w literaturze fachowej wyróżnia się:
- Depresję jako przejaw zaburzeń abstynencyjnych, występując bezpośrednio po przerwaniu ciągu picia lub po zerwaniu długotrwałej abstynencji – odnosi się to do depresji w przebiegu alkoholizmu (alkoholizm pierwotny, depresja wtórna),
- Alkoholizmie wtórnym depresji pierwotnej, czyli alkoholizm w tym przypadku jest konsekwencją wcześniej istniejącej już depresji.
W obu przypadkach jednak zarówno alkoholizm, jak i depresja mogą przebiegać równolegle, wzajemnie siebie wzmacniając i pogłębiając. Szacuje się, że kobiety są bardziej podatne na rozwój wtórnego alkoholizmu. U mężczyzn z kolei częściej diagnozuje się alkoholizm pierwotny. Co ciekawe, kobiety są także bardziej narażone na ryzyko pojawienia się uzależnienia – nawet 2,5 razy bardziej, niż mężczyźni.
Leczenie depresji u alkoholików
Depresję z powodzeniem poddaje się ingerencji farmakoterapeutycznej, a także psychoterapeutycznej. Jednak włączenie medykamentów w proces zdrowienia generuje konieczność stałego kontrolowania stanu zdrowia danej osoby, a także obserwacji, czy potencjalnie nie ma przesłanek świadczących o nawrocie nałogu, gdzie łączenie etanolu z środkami medycznymi skutkuje pogłębieniem degradacji organizmu. W tym miejscu podkreśla się znaczenie odpowiednio prowadzonej i dobranej indywidualnie pod Pacjenta psychoterapii. Znacznie zwiększa ona szanse na powrót do zdrowia. Oprócz pracy nad depresją, ingerencji psychoterapeutycznej ulegają także wszelkie kwestie związane z mechanizmami powstawania i rozwoju uzależnienia, a także sposoby radzenia sobie w trudnych chwilach. W powrocie do zdrowia kluczowe wydaje się być także wsparcie osób bliskich. W ten sposób podtrzymuje się motywację i chęć do zmian u alkoholika. Taka osoba bardzo potrzebuje zrozumienia, a także poczucia bezpieczeństwa, dzięki czemu będzie w stanie nabywać nowych, pozytywnych wzorców. Dodatkowo ma pewność, że w razie jakichkolwiek nagłych sytuacji i trudności ma kogoś, do kogo może zwrócić się po pomoc.