Między czerpaniem przyjemności, a uzależnieniem istnieje cienka granica, której przekroczenie oznacza zniewolenie jednostki. Psychologowie są ze sobą zgodni – człowiek może uzależnić się od wszystkiego. Oznacza to, że używki, czy też substancje psychoaktywne to nie jedyne źródła problemów, ale również można odczuwać swoisty głód w aspekcie powtarzania określonych czynności. Mowa jest tutaj o tzw. uzależnieniach behawioralnych.
Wpływ na rozwinięcie uzależnienia ma kilka czynników. Stwierdzono, że osoby młode, w tym dzieci i młodzież, wykazują większe tendencje do uzależniania się. Dzieje się tak z powodu fizjologicznego mniejszego rozwinięcia płatów czołowych mózgu, odpowiedzialnych za m.in. podejmowanie racjonalnych decyzji. Stąd wynika skłonność do powtarzania czynności przyjemnych, a to już stanowi prostą drogę do uzależnienia.
Następnym czynnikiem, o którym wspominają specjaliści jest predyspozycja genetyczna. Głównie mówi się o mniejszym stężeniu dopaminy, będącej neuroprzekaźnikiem. Co więcej, twierdzi się, że określone typy osobowości, szczególnie osobowość z pogranicza oraz osobowość lękliwa również może predysponować do rozwoju uzależnienia w przyszłości.
Na szczęście można uchronić się przed uzależnieniem. Muszą być jednak spełnione pewne warunki. Przede wszystkim istotne jest wyznaczanie sobie granicy, a także konsekwencja i samozaparcie w dążeniu do celu. Z kolei aby wyjść z już istniejącego uzależnienia należy szczerze przyznać się przed samym sobą i przed osobami trzecimi, wprost nazywając problem alkoholowy. Dobrym rozwiązaniem jest zgłoszenie się do specjalisty po pomoc.
Szacuje się, że w Polsce może żyć nawet milion osób z mniej lub bardziej rozwiniętym alkoholizmem. Niestety nie jest to jednoznaczne z zaburzeniami codziennego funkcjonowania tylko u tych osób, ponieważ choroba alkoholowa to choroba całej rodziny. W takim samym stopniu dotyka dzieci alkoholików warunkując ich niedostateczny rozwój, a także partnerów osób uzależnionych – mowa tu o współuzależnieniu.
Wśród licznych metod leczenia alkoholizmu psychoterapia uznawana jest za najbardziej skuteczna, przy czym nie każdy chce na nią uczęszczać. Warto więc zastanowić się nad sposobami udzielenia pomocy alkoholikom tak, aby było to bezpieczne i skuteczne.
Nie ma wątpliwości, że wychodzenie z jakiegokolwiek nałogu jest trudne i trwa bardzo długo. Niezwykle ważne są tutaj osoby najbliższe. Ich wsparcie, cierpliwość, a także konsekwencja mogą ułatwić proces zdrowienia. Z tego powodu zaleca się, aby członkowie rodziny poszerzały swoją wiedzę na temat terapii uzależnień.
Założenia psychologii uzależnień znane są od lat. Mimo to, nieco ponad 20 lat temu rzucono na nią nowe spojrzenie. W 1998 roku, amerykański psycholog Martin Seligman, twórca m.in. terminu „wyuczona bezradność” oraz „psychologia pozytywna”, uznawany za najbardziej wpływowego psychologa XX wieku, wskazał, że znaczna część opracowań naukowych na temat terapii osób uzależnionych skupiona jest jedynie na ustaleniu problemu, a następnie jego eliminacji. Dodatkowo, w opracowaniach badań podawano, iż nieoceniona pomoc terapeutyczna w tym temacie to stosowanie leków mających zastosowanie m.in. w depresji, która jest częstym zaburzeniem osób z problemem alkoholowym. Można przyjąć, że klasyczne podejście do terapii uzależnień skupione jest wokół problemu, jaki wywodzi się z ludzkiej słabości. Psychologia pozytywna daje inne rozwiązania. Tutaj słabości nie są tak istotne jak atuty i siła wewnętrzna danej osoby. Za pomocą ich mechanizmów można skutecznie wyjść z uzależnienia.
Psychologia pozytywna – co to właściwie jest?
Psychologia pozytywna w kręgu swoich zainteresowań posiada dobre życie, które satysfakcjonuje jednostkę, a także nadaje wartość, sens i cel egzystencji.
Odnosząc się do nałogów, psychologia pozytywna podaje, iż wiążą się one z nawykowym unikaniem nieprzyjemnych emocji lub przykrych zdarzeń za pomocą używek. Początkowo człowiek utożsamia wybraną używkę z rzeczą umożliwiającą osiągnięcie przyjemności, chociaż na chwilę. Niestety, jak powszechnie wiadomo pozytywne rezultaty stosowania substancji psychoaktywnych są jedynie tymczasowe, później wiążą się z licznymi zaburzeniami w obrębie funkcjonowania całego organizmu, a także środowiska danej osoby.
Psychologia pozytywna, a wychodzenie z nałogu
Za pomocą psychologii pozytywnej terapeuci mogą pracować zgodnie z nowym podejściem do uzależnienia i jego terapii. Poprzez skupienie uwagi na tworzeniu pozytywnych stron osobowości i charakteru, można pomóc jednostce rozwiązać jej życiowe porażki w sposób efektywny. Terapeuci zaznaczają, że lepiej jest poszukać i nazwać mocne strony danej osoby, zamiast kierować uwagę w stronę znalezienia i reakcji na problemy. W ten sposób człowiek otrzymuje realne sposoby radzenia sobie z życiowymi rozterkami, a także ma możliwość osiągnięcia szczęścia i rozwijania się.
Warto jednak mieć świadomość, że psychologia pozytywna to nie tylko opieranie się na wykonywaniu jedynie przyjemnych rzeczy i czynności oraz myśleniu o nich, ale przede wszystkim nurt ten stosuje się do uznania problemu z wyłączeniem zagłębiania się w jego patologizację.
Jakie działania psychologii pozytywnej mogą pomóc w wychodzeniu z nałogu?
Sposobem, który jako jedyny pozwala całkowicie odciąć się od uzależnienia jest wykreowanie takiego sposobu życia, w którym człowiek nie będzie więcej już odczuwać potrzeby sięgania po krótkotrwałe przyjemności. Życie to w założeniach ma satysfakcjonować i pozwalać stać się lepszym człowiekiem.
Martin Seligman zaleca wdrożyć we własne życie tzw. pozytywne interwencje. Są one codziennymi działaniami promującymi pozytywny sposób myślenia, odczuwania emocji i uczuć. Z tego powodu tak wiele w psychologii pozytywnej mówi się o afirmacjach i listach wdzięczności.
Praktyki z gruntu psychologii pozytywnej wspierające terapię uzależnień to:
- Praktyka wdzięczności – może ona dotyczyć czegokolwiek, zarówno materialnych jak i niematerialnych rzeczy. Przy odczuwaniu wdzięczności człowiekowi wyostrzają się zmysły, zaczyna widzieć więcej dobra w swoim życiu. Ma ono swoje źródło np. w innych ludziach i w aktywności. Poprzez wdzięczność człowiek zaczyna czuć, że jest czymś więcej niż jedynie indywidualnym istnieniem. Człowiek wchodzi w skład skomplikowanego systemu społecznego oraz natury.
- Praktyka uważności – stanowi trening precyzyjnego kierowania uwagi na trwająca obecnie chwilę, skupianiu się na „tu i teraz”.
- Medytacja – za jej pomocą można zagłębić się w sobie, we własnych myślach i rozważaniach. Medytację praktykuje się za pomocą ćwiczeń umysłu i wprowadzaniu siebie w inny stan świadomości.
- Codzienne wyobrażanie sobie idealnego życia.
- Afirmacja – powtarzanie pozytywnych twierdzeń na dany temat i identyfikacja z tą treścią. Tutaj istotna jest autosugestia i medytacja, które razem wzmacniają poczucie akceptacji u osoby praktykującej, przy czym dana osoba powinna chociaż w niewielkim stopniu odznaczać się pozytywną samooceną.
- Zaangażowanie w akcje, kampanie społeczne lub wolontariat.
- Aktywność fizyczna i ćwiczenia.
Podsumowując, jeżeli każdego dnia człowiek dba o dobre nawyki, myśli w sposób pozytywny, to w myśl nurtu psychologii pozytywnej, dane osoby posiadające cechy uzależnienia mają szansę stworzyć życie, w którym sięganie po substancje psychoaktywne będą zbędne. Szczęśliwy człowiek nie jest zainteresowany chwilowymi przyjemnościami.