Definicja uzależnienia i jego wyznaczniki
Uzależnienie według definicji klasycznej jest nabytym stanem zaburzenia dobrobytu psychicznego i fizycznego charakteryzującym się przymusem (stałym lub okresowym) zażycia jakiejś substancji lub wykonywania jakichś czynności.
Relacja między „uzależniaczem” a uzależnionym jest niezwykle silna i wpływa na większość (jak nie każdy) z obszarów jego życia i dosięga jednostkę na poziomie psychicznym oraz fizycznym. Wyróżnia się trzy rodzaje uzależnień:
- Uzależnienie psychiczne – zwane też uzależnieniem psychologicznym jest silną potrzebą wykonania działania lub zażycia substancji, jednak nie prowadzi do poważnych konsekwencji fizjologicznych. Charakterystyczne cechy uzależnienia psychicznego to na przykład: potrzeba znalezienia i dostarczenia substancji uzależniających, przymus poświęcenia własnego zdrowia i środowiska w celu zapewnienia stymulacji, obsesja związana z czynnościami uzależniającymi, podwyższona tolerancja ma narkotyki, dewastacja fizyczna oraz psychiczna. Behawioralne uzależnienie jest to aktywność, która wpływa na ośrodek nagrody w mózgu. Mogą należeć do nich między innymi gry komputerowe, hazard, seks, ekstremalne sporty. Uzależnienie psychiczne wiąże się często z nieumiejętnością regulowania własnych emocji i odnalezienia się w życiu społecznym. Wynika z głębokiego psychicznego cierpienia i braku umiejętności zadbania o własny komfort i dobrobyt psychiczny oraz fizyczny. Alternatywą dla zaspokojenia swych potrzeb bezpieczeństwa i komfortu mają być właśnie te substancje czy zachowania.
- Uzależnienie fizyczne – nazywane też uzależnieniem fizjologicznym związane jest ze specyficznym działaniem danej substancji na organizm. Jest wiele mechanizmów uzależniających, ale wszystkie one wiążą się z silną, nabytą chęcią dalszego używania substancji psychoaktywnych. Jego dostarczenie koreluje z pozytywnym wpływem na psychikę i organizm, jednak jedynie krótkotrwale. Odstawienie takiej substancji psychoaktywnej prowadzi do objawów odstawienia wiążących się z negatywnymi emocjami, a w skrajnych przypadkach prowadzących nawet do śmierci. Istnieje grupa substancji, które mogą faktycznie uzależnić fizycznie w tym między innymi: nikotyna, alkohol, steroidy, opioidy, benzodiazepiny, barbiturany.
- Uzależnienie społeczne – nazywane również socjologicznym wiąże się z zażywaniem substancji psychoaktywnych w grupach ludzi, czy też subkulturach pod wpływem panującej mody.
Fazy rozwoju alkoholizmu i czym on właściwie jest?
Patrząc na poprzednią definicję uzależnienia oraz znając substancję psychoaktywną możemy stwierdzić, iż alkoholizm jest to stan, w którym osoba uzależniona od alkoholu czuje przymus do przyjmowania go, by zaspokoić swoje potrzeby i doznać komfortu, gdyż nie jest w stanie osiągnąć tego w żaden inny sposób samodzielnie. Jest to stan, gdy wszystkie inne wartości takie jak rodzina czy praca zostają zepchnięte na dalszy plan, a alkohol i potrzeba jego zażycia odgrywa dominującą rolę rujnujące zdrowie i życie społeczne uzależnionego.
Alkoholizm może mieć różne formy i być na pierwszy rzut oka niezauważalny nawet przez członków rodziny. Przy dokładnej obserwacji może jednak rozpoznać fazy alkoholizmu:
Faza, prealkoholowa: jest to pierwsza faza w uzależnieniu od alkoholu i jest najbardziej niepozorna, ponieważ może trwać nawet kilka lat, nie dając sygnałów o problemie dla otoczenia, a nawet i samego alkoholika. Charakteryzuje się tym, iż osoba w tej fazie zaczyna mieć zupełnie inne podejście to trunku niż osoby nieuzależnione. Tak zwany potencjalny alkoholik nie sięga po alkohol okazjonalnie tak jak osoby mniej narażone na chorobę, a zaczyna znajdować w nim ukojenie i odkrywa, że spożywanie go jest wyjątkowo odprężające. Trunek staje się więc środkiem do celu – poprawą nastroju i odpowiedzią na wszystkie negatywne emocje.
Faza ostrzegawcza: w tej fazie główną rolę odgrywa „urwany film” – stan, w którym człowiek podczas upojenia alkoholowego nie traci przytomności, jednak nie jest w stanie zapamiętać, co działo się podczas tego stanu. Alarmujące mi czynnościami osoby uzależnionej w tym czasie może być inicjowanie przyspieszenia tempa picia w grupie, picie bez okazji, picie jeszcze przed okazją, by wejść w nią już w stanie upojenia oraz duża zmiana w zachowaniu – osoba zwykle stonowana po alkoholu staje się o wiele odważniejsza, dużo mówi i traci zahamowania.
Pojawia się zalążek realizacji o problemie w umyśle chorego, jednak jest on podświadomie z niego wypchany. Potencjalny alkoholik zdaje sobie sprawę, że pije za dużo i ma z tego powodu wyrzuty sumienia, jednak racjonalizuje swoje zachowanie, a na uwagi innych osób odnośnie ilości spożywanego alkoholu zaczyna być agresywny i zaprzecza, jakoby mógłby mieć problem.
Faza krytyczna: jest to utrata kontroli nad spożywaniem alkoholu, gdzie chory nawet przed rodziną i bliskimi stale konfabuluje na temat tego, że powróci do abstynencji. Wszystkie sfery jego życia zaczynają kręcić się wokół alkoholu i umysł chorego zostaje zajęty planowaniem kupna go oraz zdobywaniem pieniędzy na trunek.
Zostaje wtedy zaniedbywana przez osobę w chorobie alkoholowej praca, rodzina jego zainteresowania nie mają już znaczenia i liczy się tylko alkohol. Wciąż jednak nie jest w stanie przyznać się sam przed sobą, że może mieć problemy alkoholowe i usprawiedliwia swój stan. Pojawi się wtedy głód alkoholowy i aby nie przyznać się przed sobą samym o istnieniu problemu odbywa krótkie okresy abstynencji, by poczuć, że ma pozorną kontrolę nad piciem.
Faza przewlekła: jest to faza najbardziej zaawansowana i alkoholikowi nie towarzyszą już wyrzuty sumienia. Tolerancja organizmu na alkohol bardzo spada i wypicie małej ilości trunku powoduje stan upojenia, przy czym osoba w tej fazie pije od rana do wieczora.
W tym momencie alkoholik przez brak środków może sięgać po niebezpieczne formy alkoholu jak denaturat tylko po to, by wejść w stan upojenia. Boryka się z szeregiem dolegliwości takimi jak zaburzenia popędu seksualnego, choroby wątroby i systemu nerwowego. W tym czasie próba wyjścia z ciągu alkoholowego powoduje, iż zespół abstynencyjny jest bardzo dotkliwy i ciągnie za sobą szereg dolegliwości.
Metody leczenia alkoholizmu – Esperal i terapia awersyjna
Esperal jest to lek, którego substancją czynną jest disulfiram. Produkowany przez firmę Polfa Warszawa S.A. odnosi duże sukcesy w walce z alkoholizmem. Używany jest jako bodziec warunkowy w terapii awersyjnej.
Terapia awersyjna jest to rodzaj terapii, w której pewien bodziec ma spowodować zaprzestanie powielania danego zachowania czy przyjmowania substancji poprzez skojarzenie jej z negatywnymi skutkami. W odniesieniu do leczenia alkoholizmu wszywka alkoholowa Esperal ma zatem spowodować nieprzyjemne dolegliwości podczas spożywania alkoholu przez chorego.
Substancja czynna disulfiram zawarta we wszywce alkoholowej w swojej standardowej formie jest całkowicie bezpieczna dla organizmu. Jest jednak inhibitorem dehydrogenazy aldehydowej, co oznacza, że w momencie w którym osoba przyjmująca disulfiram spożyje alkohol w jej w organizmie wzrośnie poziom aldehydu octowego. Sprowadzi się to do pojawienia się objawów zatrucia alkoholowego o zwielokrotnionej intensywności:
- bóle i zawroty głowy,
- wymioty,
- niedociśnienie,
- lęk,
- zaczerwienienie
Wszywka alkoholowa Esperal jest zatem skutecznym odstraszaczem w terapii awersyjnej, która ma zapewnić długi czas w abstynencji. Działa na uzależnienie fizyczne organizmu i pomaga usprawnić psychoterapię, co zwiększa szansę na wyjście z nałogu.